Abraham Maslow to jeden z klasyków i twórców psychologii humanistycznej, autor teorii motywacji człowieka, który dostrzegł i próbował usystematyzować związek między potrzebami a motywami leżącymi u podstaw ludzkich myśli i działań.Tak powstała piramida Maslowa. Biograficzne opowieści o życiu wielkich ludzi tego świata i jego własne bogate doświadczenie w badaniach stały się źródłem inspiracji, refleksji i dalszych wniosków przy budowaniu modelu motywacji i hierarchii potrzeb.
7 poziomów piramidy Maslowa
Zdaniem Maslowa potrzeby, które skłaniają ludzi do wykonywania określonych czynności, można rozłożyć na 7 poziomów hierarchii i realizować jedynie w porządku rosnącym, od niższego do wyższego. Czyli warunkiem wstępnym realizacji ludzkich potrzeb wyższego rzędu jest wstępna realizacja potrzeb niższych.
Hierarchiczny model 7 poziomów piramidy Maslowa, opisujący grupy potrzeb, może prowadzić do fałszywego przekonania, że pojawienie się potrzeby staje się możliwe dopiero po całkowitym zaspokojeniu potrzeb znajdujących się na niższym poziomie. W rzeczywistości, Maslow uważa, że prawie każdy zdrowy człowiek jest jednocześnie usatysfakcjonowany i niezaspokojony wszystkimi swoimi podstawowymi potrzebami. Jest tylko pewna względna miara satysfakcji, pewna zasada: niższe potrzeby są zawsze zaspokajane w większym stopniu niż wyższe, to znaczy, jeśli niższe potrzeby fizjologiczne są zaspokajane w 85%, to potrzeba bezpieczeństwa o 70%, w miłości – przez 50%, w rozpoznaniu o 40%, a w samorealizacji – o 10%.
Potrzeby następnego, wyższego poziomu hierarchicznego nie budzą się nagle, lecz kształtują się i uruchamiają stopniowo. Więc jeśli potrzeba A jest zaspokojona tylko w 10%, to potrzeba B może w ogóle się nie objawiać. Ale jeśli potrzeba A jest zaspokojona w 25%, to potrzeba B może objawiać się w 5% itd.
Według Maslowa idealne społeczeństwo to społeczeństwo pozbawione jakichkolwiek powodów do strachu i niepokoju. W tym miejscu należy wyjaśnić, że Maslow uwzględnił nie tylko jedzenie i wodę, ale także tlen, sen i seks w koncepcji sytości. Przyznaje: miara sztywności poziomów potrzeb w proponowanym modelu nie jest tak stabilna, jak się wydaje na pierwszy rzut oka. Pomimo faktu, że podstawowe potrzeby większości statystycznej w ogóle można umieścić w opisanych ramach, istnieją również wyjątki.
Piramida Maslowa – potrzeba zaspokojenia potrzeb fizjologicznych
Pierwszy poziom piramidy Maslowa to poziom potrzeb fizjologicznych. Osoba pozbawiona pożywienia i wody, podstawowych środków do życia i pozbawiona cielesnych przyjemności jest całkowicie pochłonięta troską o zaspokojenie swoich pilnych potrzeb. Nie ma czasu na myślenie o tym, że istnieją poziomy potrzeb wyższego rzędu samorealizacja, poznanie, estetyka czy rozpoznanie. Głodny zapomina nawet o własnym bezpieczeństwie. Wszystkie jego myśli i działania w tym przypadku całkowicie determinują instynkt samozachowawczy tzn. głód fizyczny, a nie emocjonalny.
Potrzeba bezpieczeństwa to kolejny poziom piramidy Maslowa
Potrzeba ochrony, stabilności, uporządkowania życia i bezpieczeństwa, którą Maslow umieścił na drugim od najniższego szczebla hierarchii. Wszystkie te potrzeby, które połączył w kategorię potrzeby bezpieczeństwa, zaczynają dotyczyć człowieka po zaspokojeniu jego potrzeb fizjologicznych. Wszystko, co jest prawdą w przypadku popędów fizjologicznych, odnosi się do tej kategorii potrzeb. Podobnie jak pierwsze, w określonych warunkach mogą dominować, determinować zachowanie, kierować wszystkimi zasobami organizmu na stworzenie strefy komfortu i bezpieczeństwa. W tym przypadku, zdaniem Maslowa, ludzki organizm jest narzędziem zapewniającym jego bezpieczeństwo.
Piramida Maslowa – potrzeba przynależności i miłości
Po nasyceniu się i ochronie przed możliwymi zagrożeniami, chaosem i niestabilnością, osoba, według piramidy Maslowa, ma rację, myśląc o miłości i uznaniu, uczuciu i przynależności. Spirala motywacyjna rozpoczyna nową rundę, w której zdaje sobie sprawę, jak ważni są przyjaciele, ukochana osoba, rodzina, dzieci. Szuka ciepła i przyjaznych relacji, rodziny, która by go potrzebowała, grupy o podobnych zainteresowaniach. Będąc pełnym, niezależnym finansowo i w chronionym społecznie, człowiek uświadamia sobie swoją samotność, przytłoczony odrzuceniem, próbuje znaleźć swoje korzenie, przyjaciół, pokrewnego ducha. Okazuje się, że niezwykle ważne jest, aby człowiek zdał sobie sprawę i poczuł, że żyje z bliskimi i zrozumiałymi dla niego ludźmi.
Potrzeba uznania i szacunku, jako kolejny poziom w piramidzie Maslowa
Każda osoba niebędąca stałym klientem psychoterapeuty potrzebuje uznania i stabilnej, często wysokiej oceny merytorycznej, jaką posiada. Maslow dzieli potrzebę szacunku dla innych i siebie na dwie klasy. W pierwszym odnosi się do aspiracji i pragnień związanych z osiągnięciami. Przejawiają się w pragnieniu uznania człowieka za jego adekwatność, kompetencje, inteligencję, dające poczucie pewności, wolności i niezależności. W piramidzie Maslow odwołuje się do drugiej kategorii potrzeby reputacji i prestiżu, przejawiającej się w szacunku do innych, potrzeby statusu, uwagi, uznania, sławy. Zaspokojenie potrzeb na tym poziomie rodzi poczucie własnej wartości, wiarę w siebie.
Potrzeba uczenia się i opanowania nowych rzeczy, rozwoju
Według piramidy Maslowa wszystkich zdrowych psychicznie ludzi pociąga nieznane, tajemnicze, niewyjaśnione.Te cechy obiektów i wydarzeń stanowią podstawę ich atrakcyjności. Wręcz przeciwnie, to, co jest rozłożone na półkach, jest znane z pewnych i interpretowanych nieuchronnie powoduje nudę. Z drugiej strony obsesyjne pragnienie tego, co znajome, odrzucenie i lęk przed nieznanym, niezwykłym jest jednym z objawów różnych zaburzeń psychicznych. Osoby o rozwiniętej inteligencji, pozbawione możliwości wykazania się zdolnościami i umiejętnościami w nudnej i prymitywnej pracy, bardzo często padają ofiarą objawów: apatii, utraty sensu życia, niezadowolenia z siebie, depresji somatycznej, której towarzyszy degradacja intelektualna i wartościowa. Zaspokojenie potrzeb poznawczych w nowym miejscu pracy lub w inny sposób w takich przypadkach szybko doprowadza człowieka do odpowiedniego stanu.
Konieczność spełnienia zasady estetycznej
W piramidzie Maslowa pojawiły się potrzeby estetyczne. Obserwacje Maslowa doprowadziły go do wniosku, że potrzeba spełnienia zasady estetycznej u niektórych osób jest wyraźniejsza niż u innych. Pozbawieni estetycznych przyjemności, zanurzeni w świecie brzydkich rzeczy, źle wychowanych ludzi, powoduje, że takie osoby dosłownie chorują. Najlepszym lekarstwem dla nich jest możliwość powrotu do kontaktu z wartościami, które są im wewnętrznie bliskie. Co ciekawe, niemal każde zdrowe dziecko ma potrzeby estetyczne.
Potrzeba samorealizacji w piramidzie Maslowa
Nawet, jeśli wszystkie powyższe poziomy piramidy Maslowa zostaną zaliczone i wszystkie poziomy potrzeb zostaną zaspokojone, istnieje duże prawdopodobieństwo, że dana osoba ponownie poczuje niezadowolenie po pewnym czasie. Wydaje się, że jest wszystko, ale brakuje czegoś ważnego. Dotkliwie odczuwa potrzebę zrobienia tego, na czym polega jego dusza. Artysta odczuwa potrzebę malowania, kompozytor uchwycenia harmonii w dźwiękach, poeta – w poezji, rzeźbiarz – w swoim posągu, wynalazca – w eksperymentowaniu i tworzeniu nowych, przydatnych ludziom wynalazków. W ten sposób objawia się potrzeba samorealizacji skłonność człowieka do dostosowywania się do własnej natury.
